“Ένα συγκλονιστικό κείμενο του Δ. Γληνού για τον εξαθλιωμένο Έλληνα, τα πεινασμένα Ελληνόπουλα και την ανάγκη της αλληλεγγύης, μέσα στην κορύφωση της κρίσης του 1932”
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΛΗΝΟΣ»
Σε άλλες εποχές, εξίσου ή ακόμη πιο δύσκολες, οι πνευματικοί ηγέτες των Ελλήνων και υπήρχαν και στέκονταν στο ύψος τους. Κι όταν ο απλός λαός είχε την ανάγκη της δικής τους φωνής, ήταν εκεί, στη θέση τους, για να τον στηρίξουν και να του ανοίξουν δρόμους. Τότε υπήρχαν άλλωστε οι πνευματικοί ηγέτες, οι άνθρωποι που δεν έβλεπαν μόνο το έργο τους, μέσα στην κάμαρά τους…
Ο Δημήτρης Γληνός, ο μεγάλος παιδαγωγός και αγωνιστής, στους δρόμους όχι μόνο της επιστήμης αλλά και των κοινωνικών αγώνων, αισθανόταν πάντοτε αυτή την ευθύνη του. Και ακόμη και στις πιο δύσκολες ώρες του, όταν διωκόταν από τις κυβερνήσεις για τις ιδέες και το θάρρος του, εκείνος στεκόταν όρθιος και χάριζε τη σκέψη του σε όλους εκείνους που την είχαν ανάγκη.
Σε ανάλογες με τις σημερινές συνθήκες, στη διεθνή κρίση του 1932 με τεράστιες επιπτώσεις στην ελληνική κοινωνία και την οικονομία, που είχε οδηγήσει τον Απρίλιο εκείνης της χρονιάς στη χρεοκοπία από την τελευταία κυβέρνηση Βενιζέλου, με συχνές παρεμβάσεις του, μέσα από προοδευτικά περιοδικά της εποχής έδειχνε το δρόμο στον Έλληνα που δοκιμαζόταν. Προσπαθούσε να του δώσει να καταλάβει ότι δεν ήταν μόνος στον Γολγοθά του. Ενώ την ίδια ώρα στόχος του ήταν να ξυπνήσει τις φοβισμένες ή κοιμώμενες συνειδήσεις.
Τον Δεκέμβριο του 1932 στο νεανικό περιοδικό «Νέοι Πρωτοπόροι» δημοσίευσε ένα συγκλονιστικό κείμενο, με στόχο να αφυπνίσει τις συνειδήσεις των δυστυχούντων Ελλήνων, να αναδείξει την έννοια της αλληλεγγύης (πολύ μακριά από την έννοια της φιλανθρωπίας… ) ως στοιχείου σύμφυτου με τις αξίες τους ανθρώπου. Και κυρίως να προβάλει το πρόβλημα που αντιμετώπιζαν τα πρώτα θύματα εκείνης της κρίσης και της πολιτικής: τα παιδιά του φτωχού λαού. Τα ίδια που και σήμερα είναι τα πρώτα θύματα μιας βάρβαρης πολιτικής. Εκείνα που προχθές έγραψαν ότι στο σχολειό τους πολλοί συμμαθητές τους έρχονται πεινασμένοι και χωρίς παπούτσια… Ή τα άλλα που είχαν γράψει προ καιρού ότι κρυώνουν επειδή δεν έχουν θέρμανση. Ή δεν έχουν ρεύμα στο σπίτι τους γιατί τους το έκοψε η ΔΕΗ… Εκείνα τα παιδιά που για την πολιτεία λες κι είναι τα ανύπαρκτα στοιχεία, όπως γενικά ο Άνθρωπος. Και δεν τα υπολογίζει, δεν παίρνει υπόψη ούτε την παρουσία ούτε τις ανάγκες τους, και τα ξεπουλά έναντι των άγνωστων χρεών στους τοκογλύφους. Χρέη που φυσικά δεν προκάλεσαν εκείνα, αλλά τα πληρώνουν με την ψυχή και το μέλλον τους…
«Άγριος πόλεμος κοινωνικός έχει ξεσπάσει και οι πεινασμένοι διεκδικώντας τα πιο απλά δικαιώματά τους στη ζωή, γίνονται θύματα κι από τούτη την πλευρά. Μα απ’ όλους τους κυνηγημένους και τους απόκληρους τα τραγικότερα θύματα είναι τα παιδιά. Το παιδί του προλετάριου, το παιδί του φτωχού αγρότη, το εργαζόμενο παιδί, το παιδί του βιοπαλαιστή ήτανε πάντα σε θέση σκληρή και μειονεκτική. Μα τώρα έγινε πια η μοίρα του αβάσταχτη», έγραφε χαρακτηριστικά.
Αυτά τα παιδιά, πρόσθετε, «μπαίνουνε στην κόλαση με το πρώτο αντίκρισμα της ζωής. Την ηλικία της χαράς, της ξενοιασιάς και του γέλιου αυτά δεν τη γνωρίζουν».
Το κείμενο του Δημήτρη Γληνού δεν έμενε μόνο στις διαπιστώσεις. Έδειχνε και το δρόμο. Είναι – πάντα, και σήμερα- η αλληλεγγύη. Κι αγώνας, ο κοινός αγώνας για να αντιμετωπιστεί η βαρβαρότητα. Χωρίς να αναμένει κανείς κάποιο «σωτήρα». «Να το σύνθημα μιας καινούργιας δράσης, που μπορεί να φέρει τα πιο χειροπιαστά αποτελέσματα. Αλληλεγγύη οργανωμένη , ενεργητική ζωντανή, θετική και έμπραχτη, είναι ο πρώτος όρος της σωτηρίας», διακήρυττε.
Αλληλεγγύη, στήριξη του ενός προς τον άλλο. Η αλληλεγγύη, όχι η σκοπιμότητα της φιλανθρωπίας. Άλλωστε η φιλανθρωπία ασκείται από εκείνους που υπεροπτικά δηλώνουν «φίλοι του ανθρώπου»!
Έγραφε ακόμη για τη φιλανθρωπία: «Απέναντι στην απέραντη τούτη τραγωδία, που πλημμυρίζει τα σκοτεινά υπόγεια και τις υγρές αυλές μέσα στις πολιτείες, τα χαμόσπιτα των συνοικισμών και τις καλύβες της αγροτιάς σ’ όλη τη χώρα, η βοήθεια που η επίσημη και ιδιωτική φιλανθρωπία καταπιάνεται να δώσει δεν είναι ούτε σα σταγόνα νερού σε φλογισμένο καμίνι. Τα ελα0τήριά της άλλως τε δεν είναι καθαρά. Για να υπάρχει της χρειάζεται να υπάρχουνε θύματα. Ο φτωχός εργαζόμενος λαός που είναι το θύμα, και τα παιδιά που είναι διπλά θύματα, πρέπει να ζητήσουνε και να βρούνε τη βοήθεια και την απολύτρωση από τον ίδιο τον εαυτό τους».
Στη συνέχεια αναδημοσιεύουμε ολόκληρο το κείμενο του Δημήτρη Γληνού, που έχει την ιδιαίτερη αξία του και για τις σημερινές αναζητήσεις των Ελλήνων, μεγάλο μέρος των οποίων είναι αντιμέτωπο με τις ίδιες συνθήκες της εποχής που γράφτηκε.
«Μέσα σ’ αυτή τη φοβερή στιγμή της παγκόσμιας κρίσης πλήθυνε το κακό, που ήτανε πάντα πολύ, μεγάλωσε η αθλιότητα των απαθλιωμένων ανθρώπων. Ο εργάτης, ο φτωχός αγρότης, ο μικροεπαγγελματίας, ο υπάλληλος ζούνε μέσα σε μια αδιάκοπη αγωνία. Από τη μια βλέπουνε το πενιχρό τους μεροδούλι να γίνεται κάθε μέρα λιγότερο , τη στιγμή που όλα ακριβαίνουν, ή βλέπουνε τα λιγοστά προιόντα του ολόχρονου μόχθου τους να μένουν απούλητα ή να πουλιούνται σε τιμές εξευτελιστικές. Από την άλλη, κάθε μέρα κρούει την πόρτα τους το σκιάχτρο της αναδουλιάς με τη συντρόφισσά της , την πείνα. Και σ’ όσα σπίτια μπει μέσα το μεγάλο κακό ρημάζουνε πια.
Άγριος πόλεμος κοινωνικός έχει ξεσπάσει και οι πεινασμένοι διεκδικώντας τα πιο απλά δικαιώματά τους στη ζωή, γίνονται θύματα κι από τούτη την πλευρά. Μα απ’ όλους τους κυνηγημένους και τους απόκληρους τα τραγικότερα θύματα είναι τα παιδιά. Το παιδί του προλετάριου, το παιδί του φτωχού αγρότη, το εργαζόμενο παιδί, το παιδί του βιοπαλαιστή ήτανε πάντα σε θέση σκληρή και μειονεκτική. Μα τώρα έγινε πια η μοίρα του αβάσταχτη. Η φτωχή μάνα, που είναι υποχρεωμένη να δουλέβει από την αυγή ως τη νύχτα μακριά από το σπίτι της, αφήνει τα παιδιά της ολημερίς στο έλεος του δρόμου., του διαβάτη και της γειτόνισσας, τ’ αφήνει να κυλιούνται στη λάσπη και στο χώμα για να τους φέρει το βράδυ λίγο ψωμί, χωρίς να προφταίνει και χωρίς να μπορεί ούτε μια ματιά να τους ρίξει, σκοτωμένη καθώς είναι από την κούραση.
Κι αν η μάνα μένει στο σπίτι, πού να προφτάσει ο πατέρας ν’ αντικρίσει το έξοδο για τα παιδιά με το μικρό του μεροκάματο. Κι αν δεν έχει δουλειά ούτε η μάνα ούτε ο πατέρας, γιατί είναι άνεργος ή απεργός; Ξυπολυσιά και αρρώστια και πείνα και κρύο και ακαθαρσία και αμορφωσιά και βούρκος και βάσανα σωματικά και κόλαση ψυχική, είναι η μοίρα των φτωχών παιδιών. Διπλή και τριπλή εκμετάλλεψη, ξύλο και εξαθλίωση και εξαχρείωση γεμάτη είναι η ζωή του εργαζόμενου παιδιού. Το πικρότερο κατακάθι της προλεταριακής δυστυχίας αυτά το πίνουν, το μαρτυρικό στεφάνι αυτά το φορούν. Τα φτωχά παιδιά είναι των σκλάβων οι σκλάβοι, των πεινασμένων οι πεινασμένοι, των παγωμένων οι παγωμένοι, των άρρωστων οι άρρωστοι, των απόκληρων οι απόκληροι. Αυτά μπαίνουνε στην κόλαση με το πρώτο αντίκρισμα της ζωής. Την ηλικία της χαράς, της ξενοιασιάς και του γέλιου αυτά δεν τη γνωρίζουν.
Απέναντι στην απέραντη τούτη τραγωδία, που πλημμυρίζει τα σκοτεινά υπόγεια και τις υγρές αυλές μέσα στις πολιτείες, τα χαμόσπιτα των συνοικισμών και τις καλύβες της αγροτιάς σ’ όλη τη χώρα, η βοήθεια που η επίσημη και ιδιωτική φιλανθρωπία καταπιάνεται να δώσει δεν είναι ούτε σα σταγόνα νερού σε φλογισμένο καμίνι. Τα ελατήριά της άλλως τε δεν είναι καθαρά. Για να υπάρχει της χρειάζεται να υπάρχουνε θύματα. Ο φτωχός εργαζόμενος λαός που είναι το θύμα, και τα παιδιά που είναι διπλά θύματα, πρέπει να ζητήσουνε και να βρούνε τη βοήθεια και την απολύτρωση από τον ίδιο τον εαυτό τους.
Δεν πρέπει να περιμένουν τη σωτηρία τους από την άλλη πλευρά. Και του πιο αδύνατου η δύναμη διπλασιάζεται, όταν ενώσει τη λιγοστή του μπόρεση με την προσπάθεια των συντρόφων του. Όταν ο εργάτης , ο αγρότης, ο φτωχός εργαζόμενος λαός νιώσει μιαν ολοκληρωτική αλληλεγγύη να τον ενώνει με όλους τους συντρόφους του στη δυστυχία και μέσα στα σύνορα της χώρας κι όξω απ’ αυτή σ’ όλες τις χώρες της γης, και όταν κινηθεί ομόψυχα και ολόψυχα να βοηθήσει τον εαυτό του και τους άλλους, τότε θα βρει το δρόμο της ανακούφισης και της σωτηρίας. Αλληλεγγύη των δυστυχισμένων! Να το σύνθημα μιας καινούργιας δράσης, που μπορεί να φέρει τα πιο χειροπιαστά αποτελέσματα. Αλληλεγγύη οργανωμένη, ενεργητική ζωντανή, θετική και έμπραχτη, είναι ο πρώτος όρος της σωτηρίας.
Η εργατική τάξη, το πιο συνειδητό και το πιο οργανωμένο κομμάτι του εργαζόμενου λαού, πρέπει να βαδίσει πρώτη το δρόμο αυτό στην ολότητά της , απάνω από τα κόμματα και κάθε πολιτική διαίρεση.
Αλληλεγγύη και ενότητα. Και μαζί με τον εργαζόμενο φτωχό λαό πρέπει να βαδίσουν όσοι νιώθουν τον εαυτό τους αλληλέγγυο με κείνους, που αγωνίζονται για την απολύτρωση , όσοι νιώθουν και όσοι πονούν. Ελάτε να βοηθήσουμε τα παιδιά! Ελάτε να οργανώσουμε την αλληλεγγύη σε τούτο τον τομέα. Να βοηθήσουμε το ξύπνημα και τη συνειδητοποίηση της αλληλεγγύης, να βοηθήσουμε να φανερωθεί έμπραχτα στο πρόβλημα του φτωχού παιδιού. Η αλληλεγγύη των εργαζομένων κάνει θάματα. Μα και το πιο μικρό βήμα που μπορεί να γίνει απάνω σε τούτο το σωστό δρόμο, θα έχει τεράστια σημασία. Γιατί θα ξυπνήσει τη συνείδηση του σκοτεινού δρόμου σε χιλιάδες χιλιάδων ανθρώπους. Όσοι μπορούν , όσοι θέλουν , όσοι νιώθουν, ας κινηθούν. Τώρα είναι η στιγμή. Κάθε μέρα που περνάει θέτει τα προβλήματα οξύτερα και επιταχτικότερα. Ο αγώνας για τα δικαιώματα του παιδιού του εργαζόμενου λαού είναι ένας ευγενικός αγώνας.
Ας έρθουνε μαζί μας, όσοι θέλουνε να προσφέρουνε και τις πιο μικρές υπηρεσίες στο μεγάλο τούτο έργο. Η βοήθειά τους θα είναι πολύτιμη. Μια οργανωτική επιτροπή πρέπει να πάρει στα χέρια της το ζήτημα αμέσως. Μια εντατική δουλειά πρέπει ν’ αρχίσει, που θα ξυπνήσει, θα φωτίσει θα κινητοποιήσει μάζες και που πριν απ’ όλα θα διοργανώσει έμπραχτη αλληλεγγύη, θα δώσει άμεση βοήθεια για το παιδί.
Ας γράψουνε σε μένα, όσοι επιθυμούν να συνεργασούν στην «Παιδική Βοήθεια».
Αθήνα Δεκέμβρης 1932
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΛΗΝΟΣ
