ΙΜΙΑ: 18 Χρόνια μετά! (videos-Ντοκιμαντέρ)

Η μαύρη επέτειος της κορύφωσης της κρίσης των Ιμίων. Σαν σήμερα, 18 χρόνια πριν. Τι άφησε τελικά η κρίση των Ιμίων; Του συμπλέγματος των ελληνικών βραχονησίδων ανατολικά της Καλύμνου και απέναντι από την Αλικαρνασσό; Οι θεωρίες είναι πολλές, ενώ μέχρι και σήμερα καίρια ζητήματα παραμένουν αναπάντητα για πολλούς αναλυτές.

Είναι σίγουρο ότι η περίοδος αυτή σημαδεύτηκε από τη μεγαλύτερη στρατιωτική επιχείρηση στη σύγχρονη Ελλάδα, ένα σκληρό γεωπολιτικό πόκερ με τους γείτονες, ένα απίστευτο διπλωματικό παρασκήνιο, τρεις Έλληνες αξιωματικούς νεκρούς υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες, αλλά και τη δημιουργία της “περίφημης θεωρίας” των Τούρκων περί των “Γκρίζων Ζωνών”.

Από τότε μέχρι και σήμερα, οι ελληνοτουρκικές σχέσεις μπαίνουν στον πάγο. Το ψευδές ιδεολόγημα της “ευρωπαϊκής” Τουρκίας που θα σεβαστεί τις διεθνείς συνθήκες και την καλή γειτονία δεν εφαρμόστηκε ποτέ, ενώ παρά τη μείζονα εκείνη κρίση του 1996, το αμυντικό ισοζύγιο της χώρας σε σχέση με την Τουρκία επιδεινώθηκε.

Η γερή δοκιμασία νεύρων με τουρκικά και ελληνικά σκάφη να πλέουν δίπλα δίπλα, αερομαχητικά να επιχειρούν πτήσεις σε απόσταση αναπνοής από τις ελληνικές βραχονησίδες, μία απίστευτη ασυνεννοησία μεταξύ πολιτικής ηγεσίας και στρατιωτικών δυνάμεων της χώρας και τους κατοίκους της Καλύμνου να δηλώνουν ότι “δεν εγκαταλείπουν, δεν φοβούνται και δεν παραδίδονται”, η κρίση των Ιμίων άφησε μία πικρή γεύση.

Δεν ήταν λίγοι εκείνοι που με τη λήξη του διπλωματικού επεισοδίου έκαναν λόγο για τη δειλία του τότε πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη να διαχειριστεί την κρίση, ενώ χαραγμένη στις μνήμες των Ελλήνων παραμένει η “υπόσχεση” του τότε υπουργού Εξωτερικών Θεόδωρου Πάγκαλου στις αμερικανικές δυνάμεις ότι “την ελληνική σημαία από τα Ίμια θα την πάρει ο αέρας”… για προφανείς λόγους εκτόνωσης της κρίσης.

Το χρονικό της ελληνοτουρκικής κρίσης

25 Δεκεμβρίου 1995: Το τουρκικό φορτηγό πλοίο “Φιγκέν Ακάτ” προσαράζει σε αβαθή ύδατα κοντά στην Ανατολική Ίμια και εκπέμπει σήμα κινδύνου. Ο πλοίαρχός του αρνείται βοήθεια από το Λιμενικό, υποστηρίζοντας ότι βρισκόταν σε τουρκική περιοχή και ότι οι μόνες αρμόδιες είναι οι αρχές της χώρας του.

To οδοιπορικό του Αργύρη Ντινόπουλου από Newscaster
26 Δεκεμβρίου 1995: Το Λιμεναρχείο Καλύμνου ενημερώνει το Υπουργείο Εξωτερικών και αυτό με τη σειρά του το Τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών ότι αν δεν παρέμβει ρυμουλκό, το τουρκικό πλοίο θα κινδυνεύσει.

27 Δεκεμβρίου 1995: Το Τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών ενημερώνει την ελληνική πρεσβεία ότι, ανεξαρτήτως του ποιος θα ανελάμβανε τη διάσωση του πλοίου, υπήρχε θέμα γενικότερα με τις βραχονησίδες.

28 Δεκεμβρίου 1995: Δύο ελληνικά ρυμουλκά αποκολλούν το τουρκικό φορτηγό και το οδηγούν στο λιμάνι Κιουλούκ της Τουρκίας. Το πρωί της ίδιας μέρας ένα τουρκικό μαχητικό αεροσκάφος συντρίβεται στα ελληνικά χωρικά ύδατα, στην περιοχή της Λέσβου, ύστερα από εμπλοκή με ελληνικά μαχητικά. Με ελληνική βοήθεια, ο Τούρκος πιλότος διασώζεται.

29 Δεκεμβρίου 1995: Το Τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών εκμεταλλεύεται την κατάσταση και επιδίδει ρηματική διακοίνωση στο αντίστοιχο ελληνικό, στην οποία αναφέρεται ότι οι βραχονησίδες Ίμια είναι καταχωρισμένες στο κτηματολόγιο Μουγκλά του νομού Μπουντρούμ (Αλικαρνασσού) και ανήκουν στην Τουρκία.

9 Ιανουαρίου 1996: Το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών απαντά με καθυστέρηση, απορρίπτοντας τη διακοίνωση.

15 Ιανουαρίου 1996: Παραιτείται ο πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου, που νοσηλεύεται στο “Ωνάσειο”.

16 Ιανουαρίου 1996: Το Υπουργείο Εξωτερικών αντιλαμβανόμενο το παιγνίδι των Τούρκων και ζητά αυξημένα μέτρα επαγρύπνησης στην περιοχή των Ιμίων από το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας.

19 Ιανουαρίου 1996: Η κοινοβουλευτική ομάδα του ΠΑΣΟΚ εκλέγει νέο πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνο Σημίτη.

26 Ιανουαρίου 1996: Ο δήμαρχος Καλύμνου, Δημήτρης Διακομιχάλης, θορυβημένος από το γεγονός της αμφισβήτησης της ελληνικότητας των Ιμίων, υψώνει την ελληνική σημαία στο ένα νησί, συνοδευόμενος από τον αστυνομικό διευθυντή Καλύμνου, τον ιερέα και δύο κατοίκους του νησιού. Θα κατηγορηθεί αργότερα από τους συντρόφους του στο ΠΑΣΟΚ ότι ήταν αυτός που έριξε λάδι στη φωτιά.

27 Ιανουαρίου 1996: Δύο δημοσιογράφοι της εφημερίδας “Χουριέτ” στη Σμύρνη μεταβαίνουν με ελικόπτερο στη Μεγάλη Ίμια. Υποστέλλουν την ελληνική σημαία και υψώνουν την τουρκική. Η όλη επιχείρηση βιντεοσκοπείται και προβάλλεται από το τηλεοπτικό κανάλι της “Χουριέτ”, με τους Τούρκους να πανηγυρίζουν για την ελληνική αποτυχία.

28 Ιανουαρίου 1996: Το περιπολικό του Πολεμικού Ναυτικού “Αντωνίου” κατεβάζει την τουρκική σημαία και υψώνει την ελληνική. Το βράδυ Έλληνες βατραχάνθρωποι αποβιβάζονται στη Μεγάλη Ίμια, χωρίς να γίνουν αντιληπτοί από τα παραπλέοντα εκεί τουρκικά πολεμικά. Η πολιτική εντολή προς τους Έλληνες στρατιωτικούς είναι να αποφευχθεί κάθε κλιμάκωση της ένταση.

29 Ιανουαρίου 1996: Ο νέος πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης, στις προγραμματικές του δηλώσεις στη Βουλή, στέλνει μήνυμα προς τη Τουρκία, ότι σε οποιαδήποτε πρόκληση η Ελλάδα θα αντιδράσει άμεσα και δυναμικά. Η πρωθυπουργός της Τουρκίας Τανσού Τσιλέρ ζητά διαπραγματεύσεις για το καθεστώς των βραχονησίδων του Αιγαίου. Τουρκικά πολεμικά παραβιάζουν τα ελληνικά χωρικά ύδατα και πλησιάζουν τα Ίμια. Γίνονται διαβήματα από την Ελλάδα σε Ε.Ε. και ΗΠΑ.

30 Ιανουαρίου 1996: Ο πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης έχει τηλεφωνική επικοινωνία με τον Αμερικανό πρόεδρο Μπιλ Κλίντον. Του εκφράζει την ελληνική θέση ότι η χώρα μας δεν επιθυμεί την ένταση, αλλά εφόσον προκληθεί θα αντιδράσει δυναμικά.

Μαρτυρία ΟΥΚα από τα Ίμια από Newscaster

Η κυβέρνηση δηλώνει έτοιμη να αποσύρει το άγημα, όχι όμως και την ελληνική σημαία. Στα Ίμια σπεύδουν τα πολεμικά πλοία “Ναυαρίνο” και “Θεμιστοκλής”. Ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών δηλώνει ότι υπάρχουν και άλλα νησιά του Αιγαίου με ασαφές νομικό καθεστώς και δεν αποδέχεται την ελληνική πρόταση (αποχώρηση του αγήματος, όχι και της σημαίας).

 31 Ιανουαρίου 1996

00:00: Συγκαλείται σύσκεψη στο γραφείο του Πρωθυπουργού. Ο Υπουργός Εξωτερικών, Θεόδωρος Πάγκαλος, φθάνει καθυστερημένα, επειδή παίρνει μέρος σε τηλεοπτική εκπομπή.

01:40: Στο ΓΕΕΘΑ καταφθάνουν πληροφορίες ότι Τούρκοι κομάντος αποβιβάζονται στη Μικρή Ίμια.

04:30: Ελικόπτερο του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού απονηώνεται από τη φρεγάτα “Ναυαρίνο” για να επιβεβαιώσει την πληροφορία. Επικρατούν άσχημες καιρικές συνθήκες.

04:50: Το πλήρωμα του ελικοπτέρου αναφέρει ότι εντόπισε περί τους 10 Τούρκους κομάντος με τη σημαία τους. Δίνεται εντολή να επιστρέψει στη βάση του κι ενώ πετά μεταξύ των βραχονησίδων Πίτα και Καλόλιμνος αναφέρει βλάβη και χάνεται από τα ραντάρ.

Αργότερα θα ανασυρθούν νεκρά και τα τρία μέλη του πληρώματος, ο υποπλοίαρχος Χριστόδουλος Καραθανάσης, ο υποπλοίαρχος Παναγιώτης Βλαχάκος και ο αρχικελευστής Έκτορας Γιαλοψός, σκοτώθηκαν. Σχετικά με τις αιτίες πτώσης του ελικοπτέρου έχουν διατυπωθεί διάφορες απόψεις, χωρίς μέχρι σήμερα να έχει εκφραστεί μία σίγουρη απάντηση.

Η επίσημη άποψη του ελληνικού κράτους ήταν ότι το σκάφος κατέπεσε λόγω κακοκαιρίας και απώλειας προσανατολισμού του πιλότου.

Ωστόσο, στην Ελλάδα υπάρχει ευρέως διαδεδομένη η άποψη ότι το ελικόπτερο καταρρίφθηκε είτε από το Τουρκικό Ναυτικό είτε από τους Τούρκους καταδρομείς που υπήρχαν πάνω στο νησί και ότι το γεγονός αποκρύφτηκε, προκειμένου να λήξει η κρίση και να μην οδηγηθούν οι δύο χώρες σε γενικευμένη σύρραξη ή ακόμα και σε πόλεμο.

06:00: Οι Αμερικανοί διά του Υφυπουργού Εξωτερικών Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ επιβάλλουν και στις δύο πλευρές τη θέληση τους. “No ships, no troops, no flags” διαμηνύουν ή σε πιο κομψή διπλωματική γλώσσα να ισχύσει το status quo ante. Μέχρι το μεσημέρι της 31ης Ιανουαρίου 1996 τα πλοία, οι στρατιώτες και οι σημαίες είχαν αποσυρθεί από τα Ίμια.

Η Κρίση των Ιμίων δεν είχε συνέπειες ως προς το καθεστώς των νησιών. Ωστόσο, έδωσε αφορμή στην Τουρκία να θέσει ζήτημα “Γκρίζων Ζωνών” στο Αιγαίο, αμφισβητώντας την κυριαρχία της Ελλάδας σε αρκετά νησιά και να θέσει ένα ακόμη θέμα στην ατζέντα των ελληνοτουρκικών διαφορών.

Hurriyet: Η τουρκική πρόκληση από Newscaster
Παρ’ όλα αυτά, η ελληνική πλευρά δεν αποδέχτηκε ποτέ την ύπαρξη τέτοιου θέματος, επικαλούμενη τις διεθνείς συνθήκες.

Τα γεγονότα στα Ίμια κλόνισαν την αξιοπιστία της ελληνικής κυβέρνησης, ειδικά όταν ο πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης ευχαρίστησε από το βήμα της Βουλής τους Αμερικανούς για τον καταλυτικό τους ρόλο στην αποκλιμάκωση της έντασης.

Μετά την κρίση – Το Πάσχα του 1996

Στις 17 Απριλίου του 1996 συνέβη άλλο ένα επεισόδιο.

Ενώ οι δύο πλευρές έκαναν τις συνηθισμένες περιπολίες τους, κατά τις 2 το μεσημέρι εμφανίστηκε ένα ταχύπλοο πολιτικό σκάφος με επιβαίνοντες τρία άτομα. Κατά την αναγνώριση διαπιστώθηκε πως ήταν μέλη της οργάνωσης Ελληνοαμερικανική Ένωση και ήθελαν να τελέσουν τρισάγιο στην μνήμη των στρατιωτών που χάθηκαν, στην Μεγάλη Ίμια, έχοντας άδεια από το Λιμεναρχείο Καλύμνου.

Παρ’ όλο που τους δόθηκε η εντολή να τελέσουν το τρισάγιο εν πλω, πέρασαν στην πίσω πλευρά των Ιμίων, όπου η ελληνική πλευρά δεν είχε οπτική επαφή και ελέγχεται από τουρκικές ακταιώρους.

Αγαθονήσι-Φαρμακονήσι από Newscaster
Αργότερα φαίνονται να αποβιβάστηκαν στο νησί, αφήνοντας ένα στεφάνι και δύο μικρές σημαίες, μία ελληνική και μία αμερικάνικη και αποχωρούν. Μετά από λίγο δύο τουρκικά αεροσκάφη και ένα ελικόπτερο πετούν πάνω από την Μεγάλη Ίμια.

Επιτελείς του ελληνικού στρατού κρίνοντας πως σκοπός των Τούρκων είναι να πάρουν τις σημαίες, ενημέρωσαν το ελληνικό ΥΕΘΑ (Υπουργείο Εθνικής Αμύνης). Η εντολή που πήραν είναι να πάρουν τις σημαίες από το νησί, πριν από τους Τούρκους.

Στην περιοχή κατέφθασε μία ελληνική κανονιοφόρος, ενώ βατραχάνθρωποι από την Μονάδα Υποβρυχίων Αποστολών Λιμενικού Σώματος κατέβηκαν σε φουσκωτό στο νησί. Στον αέρα πέταγαν τα τουρκικά F-16 εμποδίζοντας την κάθοδο των βατραχανθρώπων μέχρι να φθάσουν στην περιοχή ελληνικά μαχητικά, και να αρχίσουν τις εμπλοκές.

Στις 5 το απόγευμα ανακοινώνεται το πέρας της αποστολής με αίσιο τέλος, καθώς οι βατραχάνθρωποι είχαν καταφέρει να κατεβάσουν τις σημαίες και το στεφάνι και να επιστρέψουν με αυτά. Μετά το συμβάν, ομολογούν πως “Νικάς όταν κατεβάζεις τα σύμβολα και φεύγεις;” .

Στις 12 Απριλίου 2005, υπήρξε ένα ακόμα συμβάν στη περιοχή των Ιμίων. Κατά τη διάρκεια επίσημης επίσκεψης στην Τουρκία του τότε Υπουργού Εξωτερικών της Ελλάδας Πέτρου Μολυβιάτη, τουρκικές ακταιωροί πλησίασαν αρκετά στα νησιά αρνούμενες να αποχωρήσουν, ακόμα και όταν ελληνικά σκάφη κατέφτασαν στην περιοχή.

 Οι θεωρίες συνωμοσίας

Απόρρητα έγγραφα του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, που ήρθαν εκείνη την εποχή στο φως της δημοσιότητας προκάλεσαν θύελλα αντιδράσεων.

Σύμφωνα με τα αμερικανικά έγγραφα, ο κ. Πάγκαλος δεν μπόρεσε να αντισταθεί στις πιέσεις του Αμερικανού ομολόγου του Γουόρεν Κρίστοφερ και, όπως αποκαλύπτεται σε απόρρητο σημείωμα του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, του απάντησε έπειτα από συνεχείς οχλήσεις, ότι στόχευαν στην απόσυρση της ελληνικής σημαίας και διαβεβαίωναν πως δεν θα αντικατασταθεί, καθώς “στην στην περιοχή θα πνέουν δυνατοί άνεμοι”.

Ουσιαστικά, οι Αμερικανοί δικαίωναν τον ναύαρχο Χρήστο Λυμπέρη, ο οποίος είχε υποστηρίξει πως τις πρωινές ώρες της 31ης Ιανουαρίου άκουσε την ίδια ακριβώς φράση από τον κ. Πάγκαλο, στο γραφείο του τότε πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη.

Σημειώνεται ότι στα αμερικανικά έγγραφα γίνεται φανερό πως οι Αμερικανοί ικανοποιούνται από την αναγγελία της αποστρατείας του κ. Λυμπέρη, τον οποίο θεωρούν “αντιαμερικανό” και “επικίνδυνο”.

Στα αμερικανικά έγγραφα διαφαίνεται επίσης η αγωνία των αξιωματούχων του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για την τύχη του Κώστα Σημίτη, ο οποίος λίγες ώρες μετά το τέλος της κρίσης δέχθηκε τρομακτική επίθεση από την αντιπολίτευση, όπως και από στελέχη του κόμματός του.