Πενταετής θα είναι η θητεία των περιφερειακών και δημοτικών αρχών που θα προκύψουν από τις εκλογές της 18ης Μαΐου 2014. Η εγκατάσταση των δημάρχων, περιφερειαρχών και άλλων αιρετών θα πραγματοποιηθεί την 1η Σεπτεμβρίου 2014 και η θητεία τους θα λήξει την 31η Αυγούστου 2019.
Μέχρι και τις προηγούμενες τοπικές εκλογές, η θητεία των εκλεγμένων για τις περιφέρειες και τους δήμους ήταν τετραετής. Στην επικείμενη εκλογική μάχη θα εφαρμοστεί για πρώτη φορά η πρόβλεψη του «Καλλικράτη» με την οποία ορίστηκε ότι από το 2014 η θητεία των αιρετών της αυτοδιοίκησης, του δημάρχου και του περιφερειάρχη, από τετραετής γίνεται πενταετής.
Η επιμήκυνση κατά ένα έτος της θητείας των δημοτικών – περιφερειακών αρχών και η διενέργεια των τοπικών εκλογών ταυτόχρονα με την εκλογική διαδικασία για την ανάδειξη των ελλήνων μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου δεν είναι οι μόνες διαφορές που προκύπτουν σε σχέση με τους όρους που διεξήχθησαν οι τοπικές εκλογές της 7ης Νοεμβρίου 2010.
Δύο εγκύκλιοι του υπουργείου Εσωτερικών που εκδόθηκαν μόλις τη Μ. Παρασκευή (υπ’ αριθμ. 13 για τις περιφερειακές εκλογές και υπ’ αριθμ. 14 για τις δημοτικές εκλογές) δίνουν τη συνολική εικόνα για όσα ισχύουν σχετικά με τις τοπικές εκλογές. Οι αποφάσεις αυτές αποτελούν, ουσιαστικά, έναν πλήρη εκλογικό οδηγό για τις κάλπες της 18ης Μαΐου και τις επαναληπτικές, όπου χρειασθεί, στις 25 Μαΐου, μαζί με τις ευρωεκλογές. Δίνονται αναλυτικές πληροφορίες αλλά και διευκρινίσεις για:
– τα κωλύματα εκλογιμότητας και τα ασυμβίβαστα, τις υποψηφιότητες, τους συνδυασμούς και τα ψηφοδέλτια
– το εκλογικό σύστημα και την κατανομή των εδρών
– την έννομη προστασία και την υποβολή ενστάσεων.
Επίσης, παρατίθενται στις εγκυκλίους και παραδείγματα εξαγωγής αποτελεσμάτων για πολλές περιπτώσεις πιθανών εκλογικών αναμετρήσεων.
Οι νέες ρυθμίσεις στις δημοτικές εκλογές
Οι νέες ρυθμίσεις που θα εφαρμοστούν κατά τις προσεχείς δημοτικές εκλογές αφορούν μεταξύ άλλων:
1. Στα προβλεπόμενα κωλύματα εκλογιμότητας και ασυμβίβαστα θέσης των αιρετών των δήμων. Έχουν εισαχθεί οι εξής νομοθετικές μεταβολές ως προς τις εκλογές των πρωτοβάθμιων ΟΤΑ:
α. Επεκτείνεται το κώλυμα εκλογιμότητας και ασυμβίβαστο στους προέδρους διοικητικών συμβουλίων δημοτικών νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου (με εξαίρεση τα ιδρύματα) και στους διευθύνοντες και εντεταλμένους συμβούλους και υπαλλήλους των νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου των δήμων, πλην των αστικών εταιρειών μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα.
β. Επίσης, υφίσταται κώλυμα εκλογιμότητας και ασυμβίβαστο για τους διοικητές, υποδιοικητές, προέδρους διοικητικών συμβουλίων, διευθύνοντες ή εντεταλμένους συμβούλους των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου, των κρατικών νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου, των δημοσίων επιχειρήσεων και των επιχειρήσεων τη διοίκηση των οποίων ορίζει άμεσα ή έμμεσα το ∆ημόσιο με διοικητική πράξη ή ως μέτοχος, οι οποίοι δεν είναι αιρετοί της τοπικής αυτοδιοίκησης ή δεν έχουν εκλεγεί στα ανωτέρω αξιώματα.
2. Δεν έχουν δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι οι ομογενείς, οι νόμιμα διαμένοντες υπήκοοι τρίτων χωρών, και οι πολίτες χωρών Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών (ΕΖΕΣ – Ισλανδία, Λιχτενστάιν, Νορβηγία και Ελβετία), καθώς διατάξεις του ν. 3838/2010 κρίθηκαν ως αντισυνταγματικές.
3. ∆εν αποτελούν εκλογικές περιφέρειες των δήμων άνω των 100.000 κατοίκων οι δημοτικές κοινότητες του άρθρου 2, παρ. 4 του ν. 3852/2010 (δηλαδή τα δημοτικά διαμερίσματα στα οποία διαιρούνται οι δήμοι άνω των 100.000 κατοίκων και έχουν μετονομαστεί σε δημοτικές κοινότητες).
Υποψήφιοι και σταυρός προτίμησης
Η ανακήρυξη των συνδυασμών των υποψηφίων για τις δημοτικές εκλογές της 18ης Μαΐου 2014 γίνεται από το Πρωτοδικείο, στο οποίο υποβλήθηκαν οι δηλώσεις των συνδυασμών, τη δεκάτη πέμπτη ημέρα πριν από την ψηφοφορία, δηλαδή μέχρι την 12η ώρα βραδινή της 3ης Μαΐου 2014.
Ο εκλογέας εκφράζεται υπέρ των υποψηφίων με σταυρό προτίμησης, ο οποίος σημειώνεται παραπλεύρως του ονόματος του υποψηφίου. Ο σταυρός σημειώνεται με στυλό μαύρης ή μπλε απόχρωσης δίπλα στο ονοματεπώνυμο του κάθε υποψηφίου είτε δεξιά είτε αριστερά.
Σταυρός προτίμησης που σημειώνεται με διαφορετικό τρόπο θεωρείται ότι δεν είναι εγγεγραμμένος και η εγκυρότητα του ψηφοδελτίου ελέγχεται.
Στον υποψήφιο δήμαρχο δεν σημειώνεται σταυρός προτίμησης· εάν όμως τεθεί, το ψηφοδέλτιο δεν ακυρώνεται για τον λόγο αυτό.
Κατά την επαναληπτική ψηφοφορία δεν τίθεται σταυρός προτίμησης, αφού αυτή διεξάγεται ανάμεσα μόνο στους υποψήφιους δημάρχους των δύο συνδυασμών που έλαβαν τις περισσότερες ψήφους. Η ύπαρξη όμως σταυρού προτίμησης σε ψηφοδέλτιο δεν συνεπάγεται την ακυρότητα αυτού.
Στους δήμους που αποτελούν ενιαία εκλογική περιφέρεια ο εκλογέας μπορεί να εκφράσει την προτίμησή του σε έναν ή δύο ή τρεις υποψήφιους δημοτικούς συμβούλους, δηλαδή μπορεί να βάλει μέχρι τρεις σταυρούς προτίμησης.
Αν σε ένα ψηφοδέλτιο σημειωθούν περισσότεροι από τους προβλεπόμενους σταυροί προτίμησης, το ψηφοδέλτιο είναι έγκυρο και λογίζεται υπέρ του συνδυασμού, χωρίς να λαμβάνεται όμως υπόψη κανένας σταυρός προτίμησης.
Στους δήμους που αποτελούνται από περισσότερες εκλογικές περιφέρειες ο εκλογέας μπορεί να θέσει έναν ή περισσότερους σταυρούς προτίμησης, ανάλογα με τις έδρες της εκλογικής του περιφέρειας, σε υποψήφιο δημοτικό σύμβουλο της εκλογικής περιφέρειας, και έναν σταυρό προτίμησης σε υποψήφιο δημοτικό σύμβουλο όλων των άλλων εκλογικών περιφερειών.
Επίσης, ο εκλογέας μπορεί να εκφράσει την προτίμησή του σε έναν ή δύο υποψηφίους του συμβουλίου της δημοτικής κοινότητας και σε έναν υποψήφιο σύμβουλο ή εκπρόσωπο της τοπικής κοινότητας.
Εκλογικό σύστημα
Οι έδρες του δημοτικού συμβουλίου κατανέμονται στον επιτυχόντα συνδυασμό, σε αυτόν δηλαδή που έλαβε την απόλυτη πλειοψηφία του συνόλου των εγκύρων ψηφοδελτίων του δήμου, και στους επιλαχόντες συνδυασμούς. Σε αυτή την περίπτωση, ο επιτυχών συνδυασμός λαμβάνει τα 3/5 του συνολικού αριθμού των εδρών του δημοτικού συμβουλίου, αν το ποσοστό του είναι μέχρι 60%, ενώ τα υπόλοιπα 2/5 των εδρών κατανέμονται αναλογικά μεταξύ των επιλαχόντων συνδυασμών. Σε περίπτωση που ο επιτυχών συνδυασμός λάβει ποσοστό ψήφων μεγαλύτερο του 60% των εγκύρων ψηφοδελτίων, οι έδρες κατανέμονται αναλογικά μεταξύ όλων των συνδυασμών, μη κωλυομένου του επιτυχόντος να λάβει έδρες περισσότερες από τα 3/5 του συνολικού αριθμού των εδρών.
Αν κανένας συνδυασμός δεν λάβει την απόλυτη πλειοψηφία, η εκλογή επαναλαμβάνεται την επόμενη Κυριακή ανάμεσα στους υποψηφίους δημάρχους των δύο συνδυασμών που έλαβαν τις περισσότερες ψήφους. Σε αυτή την περίπτωση, οι μισές έδρες κατανέμονται αναλογικά μεταξύ όλων των συνδυασμών βάσει του αποτελέσματος της πρώτης εκλογής, ενώ οι υπόλοιπες έδρες κατανέμονται μεταξύ των δύο μετεχόντων στην επαναληπτική εκλογή συνδυασμών, έτσι ώστε ο επιτυχών συνδυασμός να λάβει οπωσδήποτε τα 3/5 του συνολικού αριθμού των εδρών του δημοτικού συμβουλίου.
Επισημαίνεται ότι έδρα λαμβάνει και ο συνδυασμός με τα μεγαλύτερα αχρησιμοποίητα υπόλοιπα ψήφων και όχι μόνο αυτός που έχει λάβει αριθμό ψήφων ίσο με το εκλογικό μέτρο.
Οριακές περιπτώσεις ισοψηφίας
Σε περίπτωση ισοψηφίας στην πρώτη θέση κατά την αρχική ψηφοφορία δύο ή περισσότερων συνδυασμών, στην επαναληπτική ψηφοφορία μετέχουν οι υποψήφιοι δήμαρχοι όλων των συνδυασμών που ισοψήφησαν.
Σε περίπτωση ισοψηφίας στη δεύτερη θέση κατά την αρχική ψηφοφορία δύο ή περισσότερων συνδυασμών, στην επαναληπτική μετέχουν ο υποψήφιος δήμαρχος του πρώτου σε αριθμό έγκυρων ψηφοδελτίων συνδυασμού και οι υποψήφιοι δήμαρχοι των συνδυασμών που ισοψήφησαν στη δεύτερη θέση.
Οριακή περίπτωση ισοψηφίας είναι επίσης το να έχουν ανακηρυχθεί δύο μόνο συνδυασμοί και να ισοψηφήσουν, οπότε το Πρωτοδικείο ενεργεί κλήρωση για ανάδειξη του επιτυχόντος συνδυασμού. Στην περίπτωση αυτή οι έδρες των συμβούλων κατανέμονται κατά τα 3/5 στον επιτυχόντα συνδυασμό και τα 2/5 στον επιλαχόντα.
Τι ισχύει στις περιφέρειες
Οι πολίτες στις περιφερειακές εκλογές ψηφίζουν για ανάδειξη περιφερειάρχη, αντιπεριφερειάρχη και για περιφερειακούς συμβούλους.
Η άσκηση του εκλογικού δικαιώματος είναι υποχρεωτική. Από την υποχρέωση αυτή εξαιρούνται:
– Οι κάτοικοι του εξωτερικού
– Όσοι έχουν υπερβεί το 70 έτος της ηλικίας τους
– Όσοι διαμένουν την ημέρα της ψηφοφορίας σε απόσταση μεγαλύτερη από 200 χιλιόμετρα από το εκλογικό τμήμα όπου ψηφίζουν.
Στις περιφερειακές εκλογές οι ετεροδημότες ασκούν το εκλογικό τους δικαίωμα μόνο στον δήμο στους εκλογικούς καταλόγους του οποίου είναι εγγεγραμμένοι, και όχι στον τόπο διαμονής τους.
Διευκρινίζεται, επίσης, ότι στις περιφερειακές εκλογές δεν συντάσσονται ειδικοί εκλογικοί κατάλογοι για τους κρατούμενους και τους ναυτικούς.
Η υποβολή υποψηφιότητας για τα αξιώματα του περιφερειάρχη, του αντιπεριφερειάρχη και του περιφερειακού συμβούλου γίνεται κατά συνδυασμούς. Υποψηφιότητες εκτός συνδυασμού αποκλείονται.
Κάθε υποψήφιος έχει δικαίωμα να θέσει υποψηφιότητα μόνο για ένα αξίωμα και μόνο σε ένα συνδυασμό. Για παράδειγμα, δεν μπορεί κάποιος να είναι υποψήφιος αντιπεριφερειάρχης και συγχρόνως υποψήφιος περιφερειακός σύμβουλος.
Η ανακήρυξη των συνδυασμών των υποψηφίων για τις περιφερειακές εκλογές γίνεται από το δικαστήριο στο οποίο υποβλήθηκαν οι δηλώσεις των συνδυασμών, τη δεκάτη πέμπτη ημέρα πριν από την ψηφοφορία. Δηλαδή, όπως και για τις δημοτικές εκλογές, μέχρι την 12η ώρα βραδινή της 3ης Μαΐου 2014.
Ως προς τη σταυροδοσία σε περιφερειακούς συμβούλους προβλέπεται ότι ο εκλογέας θέτει:
* έναν σταυρό στις εκλογικές περιφέρειες όπου εκλέγονται 1-3 περιφερειακοί σύμβουλοι,
* έως δύο σταυρούς στις εκλογικές περιφέρειες όπου εκλέγονται 4-7 περιφερειακοί σύμβουλοι,
* έως τρεις σταυρούς στις εκλογικές περιφέρειες όπου εκλέγονται 8-12 περιφερειακοί σύμβουλοι και
* έως τέσσερις σταυρούς στις εκλογικές περιφέρειες όπου εκλέγονται περισσότεροι από 12 περιφερειακοί σύμβουλοι.
Αν σε ένα ψηφοδέλτιο σημειωθούν περισσότεροι από τους προβλεπόμενους σταυροί προτίμησης, το ψηφοδέλτιο είναι έγκυρο και λογίζεται υπέρ του συνδυασμού, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη κανένας σταυρός προτίμησης.
Επισημαίνεται ότι στον υποψήφιο περιφερειάρχη ή αντιπεριφερειάρχη δεν σημειώνεται σταυρός προτίμησης· εάν όμως τεθεί σταυρός, το ψηφοδέλτιο δεν ακυρώνεται για τον λόγο αυτό.
