Οικονομική ασφυξία απειλεί τα απομακρυσμένα από την ηπειρωτική Ελλάδα, νησιά του Αιγαίου. Οι αστοχίες στο ακτοπλοϊκό δίκτυο του ταλανίζουν εδώ και χρόνια τους νησιώτες, σε συνδυασμό με τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ακτοπλοϊκές επιχειρήσεις, συνεχίζουν να δημιουργούν πολλαπλά προβλήματα στις νησιωτικές κοινωνίες που φθάνουν στο όριο της οικονομικής καταστροφής.
Στο ανατολικό Αιγαίο η Τουρκία έχει αναλάβει τα ηνία και τον ρόλο του θαλάσσιου μεταφορέα ελέγχοντας πλέον την τουριστική ροή προς και από τα ελληνικά νησιά και κατά συνέπεια επηρεάζοντας κατά το δοκούν την επιχειρηματική τους επιβίωση.
Οι έλληνες πλοιοκτήτες της Χίου, Μυτιλήνης, Σάμου, Κω και Ρόδου είτε απέσυραν τα πλοία τους είτε έγιναν ταξιδιωτικοί πράκτορες των Τούρκων πλοιοκτητών έναντι προμήθειας για να επιβιώσουν. Πολλά τουρκικά επιβατηγά πλοία έχουν αποσυρθεί από τις εσωτερικές γραμμές του Βοσπόρου και κυριαρχούν στο ανατολικό Αιγαίο. Όπως επισημαίνουν οι ακτοπλόοι «το παιχνίδι για τα ελληνόκτητα πλοία των νησιών του Αιγαίου έχει χαθεί οριστικά».
Οι Τούρκοι διαχειριστές
Η τουρκική κυβέρνηση, επιπλέον, δίνει σε ιδιώτες τα λιμάνια που βρίσκονται απέναντι από τα ελληνικά νησιά και οι διαχειριστές τους γίνονται και πλοιοκτήτες καθορίζοντας τις τιμές και κάνοντας παιχνίδι μόνοι τους.
Σύμφωνα με τα στοιχεία μόνο στο δρομολόγιο Μαρμαρίδα-Ρόδος διακινούνται 220.000 επιβάτες και τα έσοδα του Τούρκου διαχειριστή του λιμανιού υπολογίζονται στα 3,5 εκατομμύρια ευρώ.
Στελέχη της ακτοπλοΐας επεσήμαναν στο «Πρώτο Θέμα»: «Ο κίνδυνος και οι συνέπειες της κρίσης στην ακτοπλοΐα είναι γεγονός αδιαμφισβήτητο και η ανάγκη λήψεως άμεσων μέτρων εδώ και τώρα είναι απαραίτητη όσο ποτέ άλλοτε. Ήδη ηχούν στα αυτιά όλων των παραγόντων της Ακτοπλοΐας σειρήνες για ξένα funds που ενδιαφέρονται να ενισχύσουν κεφαλαιακά τις εταιρείες ούτως ώστε να αυξηθεί η ταμειακή τους ρευστότητα έναντι δυσβάστακτων ανταλλαγμάτων που αν προχωρήσουν θα οδηγήσουν μαθηματικά τον κλάδο σε αφελληνισμό».
Οι ίδιοι προσέθεσαν χαρακτηριστικά: «Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι οι γείτονές μας πολυεκατομμυριούχοι Τούρκοι είναι μεταξύ των πρώτων που επιδιώκουν να πατήσουν πόδι και να κυριαρχήσουν στο Αιγαίο και στις άλλες ελληνικές θάλασσες αποκτώντας τον πλήρη έλεγχο της Ακτοπλοΐας μας. Ήδη στο ανατολικό Αιγαίο στις μεταφορές μεταξύ ελληνικών νησιών και τουρκικών παραλίων κυριαρχούν. Έχουν βάλει πόδι στο Αιγαίο».
Κύκλοι της ναυτιλίας τονίζουν ότι «είναι πολύ κοντά ο χρόνος που τις ελληνικές ακτοπλοϊκές συγκοινωνίες θα αναλάβουν άλλοι κοινοτικοί και μη πλοιοκτήτες, ίσως και Τούρκοι, με τους δικούς τους όμως όρους και προϋποθέσεις. Όροι όμως που θα φέρουν σε δυσμενή θέση όχι μόνο τους Έλληνες πλοιοκτήτες αλλά και όλους τους Έλληνες νησιώτες».
Οι άγονες γραμμές
Την ίδια ώρα στην Ελλάδα, οι υπερχρεωμένες ακτοπλοϊκές επιχειρήσεις προσπαθούν να διασωθούν. Τα πλοία του ελληνικού ακτοπλοϊκού στόλου έχουν μειωθεί από 125 που ήταν το 2001 σε 57 το 2015. Παράλληλα οι αποζημιώσεις για τις άγονες γραμμές που δίνει το κράτος έχουν μειωθεί με αποτέλεσμα να απομονώνονται ολοένα και περισσότερο οι νησιωτικοί ακρίτες.
Πιο συγκεκριμένα, το 2009 δόθηκαν για την κάλυψη των άγονων γραμμών 130 εκατομμύρια ευρώ, το 2010 το ποσό μειώθηκε στα 110 εκατομμύρια , το 2013 στα 84.750.000 και το 2015 υπολογίζεται το ποσό να φθάσει στα 75 εκατομμύρια. Σύμφωνα με πληροφορίες το κράτος έχει να πληρώσει από την αρχή του χρόνου τις εταιρείες που εκτελούν δρομολόγια δημοσίου συμφέροντος επιδεινώνοντας το οικονομικό τους πρόβλημα.
Η ολοένα μειούμενη αποζημίωση- επιδότηση των μη εμπορικών ακτοπλοϊκών συνδέσεων έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση των δρομολογίων σε βάθος χρόνου με δυσμενείς επιπτώσεις τόσο για τις ανάγκες του μόνιμου νησιωτικού πληθυσμού, όσο και του αυξανόμενου τουριστικού ρεύματος προς τα ελληνικά νησιά.
Τα λάθη και τα προβλήματα
«Η εξυπηρέτηση των μικρών νησιών βάσει του «οικονομικότερου τρόπου» που εφαρμόζεται σήμερα, και ο οποίος βασίζεται στα συνεχώς μειούμενα και ανεπαρκή κεφάλαια που διατίθενται από το κράτος, είναι λανθασμένος.
Το επίπεδο των υπηρεσιών δεν καθορίζεται από τις συγκοινωνιακές ανάγκες αλλά από τα διαθέσιμα κεφάλαια και αυτός βέβαια είναι ο λόγος πολλών προβλημάτων και παραπόνων των νησιωτών μας» επισημαίνει ο πρόεδρος του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Επιβατηγού Ναυτιλίας, Μιχάλης Σακέλλης προσθέτοντας: «Επίσης, είναι σημαντικό να υπενθυμίσουμε ότι τα προβλήματα που παρουσιάστηκαν στην εξυπηρέτηση κάποιων νησιών και κυρίως στο Β. Αιγαίο οφείλονται αποκλειστικά στη λανθασμένη εκ των υστέρων νομοθετική αλλαγή των σωστών διαδικασιών, που αρχικά είχαν θεσμοθετηθεί για την παροχή κινήτρων για τη δρομολόγηση σύγχρονων, νέας τεχνολογίας και μικρής ηλικίας πλοίων με πολυετείς συμβάσεις δημόσιας υπηρεσίας. Η προς το χείρον αλλαγή της νομοθεσίας είχε ως αποτέλεσμα την υποβάθμιση των υπηρεσιών με δρομολογήσεις πλοίων 40 ετών και αποκλεισμό νέων και σύγχρονων πλοίων».
Ο κ. Σακέλλης, αναφερόμενος στις κινήσεις που πρέπει να γίνουν, επισημαίνει: «Σήμερα εξακολουθούμε να υποστηρίζουμε τις πολυετείς συμβάσεις με ποιοτικά κριτήρια, οι οποίες δίνουν λύσεις διαρκείας στην εξυπηρέτηση των μικρών νησιών μας, όπως εξάλλου αποδεικνύεται από τα αποτελέσματα και την εξαιρετική εξυπηρέτηση των μικρών νησιών μας στις Κυκλάδες, δηλαδή σε γραμμές που δρομολογήθηκαν πλοία με τις παραπάνω προϋποθέσεις. Για την αναδιοργάνωση των δρομολογίων δημόσιας υπηρεσίας πρέπει να γίνουν πολύ σοβαρές μελέτες γραμμή προς γραμμή και να προχωρήσουμε σε τακτικές συνδέσεις των μικρών νησιών και με ανταποκρίσεις όπου είναι δυνατόν και όπου χρειάζονται.
Λόγω παντελούς έλλειψης λιμενικών χερσαίων υποδομών, οι ανταποκρίσεις πρέπει να είναι άμεσες ή μικρής διάρκειας και τα πλοία ιδίων προσόντων σε ότι αφορά στις καιρικές συνθήκες, ώστε να μη δημιουργούνται εμπόδια σε περιπτώσεις απαγόρευσης απόπλου.
Άποψη μας είναι ότι πρέπει να εφαρμοστεί ανά περίπτωση διαφορετικός τρόπος σύνδεσης γιατί άλλες φορές είναι απαραίτητες οι ανταποκρίσεις και άλλες οι απευθείας συνδέσεις. Μια τέτοια μελέτη και οργάνωση των δρομολογίων προς τα μικρά νησιά μας θα αναβαθμίσει σημαντικά τις υπηρεσίες και θα αυξήσει τη συχνότητα των δρομολογίων. Είναι όμως μεγάλο λάθος να πιστεύουμε ότι θα μειώσει τη κρατική δαπάνη, η οποία αντίθετα είναι βέβαιο ότι θα αυξηθεί».
Τα απομονωμένα νησιά
Προβλήματα ακτοπλοικής σύνδεσης αντιμετωπίζουν αρκετά νησιά. Ειδικά αυτή την περίοδο η Τήλος, καταστρέφεται οικονομικά αφού μεγάλα διεθνή τουριστικά γραφεία ακυρώνουν κάθε ημέρα τις κρατήσεις. Το νησί που έχει δύο φορές την εβδομάδα σύνδεση με Πειραιά, εξυπηρετείτο από πλοίο που έκανε το τοπικό δρομολόγιο με τη Ρόδο. Το πλοίο διαχειριζόταν εταιρεία στην οποία μεγαλομέτοχος είναι ο Δήμος Τήλου.
Όμως η σύμβαση με το Δημόσιο έληξε και έπρεπε να το αντικαταστήσουν με νεότερο πλοίο ηλικίας έως 10 ετών. Το υπάρχον που είναι 25 ετών βγήκε προς πώληση από το περασμένο Σεπτέμβριο χωρίς άμεσο αποτέλεσμα. Στο χρονικό αυτό σημείο αρχίζουν τα προβλήματα με τη γραφειοκρατία του Υπουργείου Ναυτιλίας όπως επισημαίνει χαρακτηριστικά η δήμαρχος Μαρία Καμμά-Αλιφέρη μιλώντας στο «Πρώτο Θέμα»:
«Μετά από αγώνα ζητήσαμε από τον υπουργό Θ.Δρίτσα να μας δοθεί μία παράταση ώστε να μην χαθεί η καλοκαιρινή περίοδος που είναι ζωτικής σημασίας για την οικονομική ζωή του νησιού και να δρομολογήσουμε πλοίο που θα διαχειρίζεται άλλη εταιρεία από αυτή που είναι μεγαλομέτοχος ο Δήμος αφού δεν έχουμε προλάβει να το αντικαταστήσουμε. Τελικά μας δόθηκε η παράταση-εξαίρεση όμως μόνο για έναν μήνα, έως τα τέλη Ιουνίου, αλλά με την προϋπόθεση ότι την πρακτόρευση θα κάνει ο Δήμος.
Όμως αυτό δεν γίνεται. Δεν μπορεί άλλος να φαίνεται ότι έχει το πλοίο και άλλος να το διαχειρίζεται ο Δήμος. Δεν μπορούν οι δημοτικοί υπάλληλοι να μπαίνουν μέσα στο πλοίο και να κόβουν εισιτήρια. Από τις υπηρεσίες του υπουργείου μας είπαν ότι το προβλέπει η νομοθεσία. Όμως αυτό δεν είναι πουθενά γραμμένο. Τους το είπα και δεν πήρα απάντηση».
Η δήμαρχος Τήλου κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για το πρόβλημα λέγοντας: «Το αποτέλεσμα είναι η Τήλος να κινδυνεύει με οικονομική καταστροφή αφού λόγω έλλειψης συχνών δρομολογίων με τον Πειραιά οι τουρίστες εξυπηρετούνταν με το τοπικό δρομολόγιο μέσω Ρόδου από το 1999. Δεν ξέρω τι να πω. Σα να θέλουν να χαντακώσουν το νησί. Μας καταδικάζουν σε οικονομικό θάνατο. Τα μεγάλα διεθνή ταξιδιωτικά πρακτορεία κάνουν συνεχώς ακυρώσεις. Είμαστε σε απελπιστική κατάσταση».
Τα Δωδεκάνησα
Τα απομακρυσμένα νησιά των Δωδεκανήσων είναι αυτά που αντιμετωπίζουν το μεγαλύτερο πρόβλημα σύμφωνα με στελέχη της ακτοπλοίας.
Οι Λειψοί έχουν ένα δρομολόγια από Πειραιά, η Νίσυρος και η Τήλος δύο δρομολόγια όπως και η Σύμη. Επίσης, το Καστελόριζο έχει σύνεση με την ηπειρωτική χώρα δύο φορές την εβδομάδα.
Ακόμα μεγαλύτερο πρόβλημα έχουν η Κάσος και η Κάρπαθος δύο νησιά με 7.000 κατοίκους. Εξυπηρετούνται από Πειραιά με δύο δρομολόγια την εβδομάδα όμως το μεγάλο θέμα προκύπτει από το γεγονός ότι δεν έχουν συνδέσεις με άλλα νησιά. Δεν μπορούν να εξυπηρετηθούν ούτε μέσο της Ρόδου ούτε μέσω του Ηρακλείου της Κρήτης όπως συμβαίνει με άλλα νησιά.
Πρόβλημα στην ακτοπλοϊκή σύνδεση του Αγ. Ευστράτιου με την ηπειρωτική χώρα προκάλεσε η απόφαση του Συμβουλίου Ακτοπλοϊκών Συγκοινωνιών να κηρύξει έκπτωτη τη ναυτιλιακή εταιρεία C-Link η οποία έχει απλήρωτους τους ναυτικούς της που έχουν προχωρήσει σε επίσχεση εργασίας. Η εταιρεία είχε σύμβαση γα την εξυπηρέτηση της γραμμής Λαύριο-Άγιος Ευστράτιος-Λήμνος.
Όμως μέχρι να κριθεί έκπτωτη και πάλι δεν εκτελούσε όλα τα προβλεπόμενα δρομολόγια λόγω οικονομικής δυσχέρειας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η οικονομική ζημιά που έχει υποστεί ειδικά ο Άγιος Ευστράτιος, εδώ και δύο μήνες, να είναι μεγάλη και ενδεχόμενη παράταση της σημερινής κατάστασης κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού θα καταδικάσει το νησί σε οικονομικό μαρασμό.
Μείωση μεταφορικού έργου
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Επιβατηγού Ναυτιλίας η απώλεια του μεταφορικού έργου την περίοδο 2009-2013 έφτασε τους 11.8 εκατομμύρια επιβάτες. Η κίνηση σταθεροποιήθηκε το 2013 και παρουσίασε μικρή αύξηση το 2014 περίπου 5%, η οποία οφείλεται κυρίως στην αύξηση της κίνησης στις Κυκλάδες.
Αρνητικά αποτελέσματα καταγράφηκαν και στις γραμμές της Αδριατικής όπου την περίοδο 2009-2014 χάθηκε μεταφορικό έργο 2,2 εκ. επιβατών 450 χιλ. Ι.Χ και 41 χιλ. φορτηγών.
