Περίπου 150 παραδοσιακοί πέτρινοι φάροι στέκουν ακόμη όρθιοι σε νησιά, βραχονησίδες, ακρωτήρια – σήμα κατατεθέν της Ελλάδας και πρεσβευτές της ναυτικής της παράδοσης. Κατασκευάστηκαν από τα τέλη του 19ου έως τις αρχές του 20ού αιώνα, αλλά οι περισσότεροι εξ αυτών καταστράφηκαν και άρχισαν να επισκευάζονται μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Αποτελούν παραδοσιακά μνημεία με ιδιαίτερη αρχιτεκτονική κατασκευή, που εξακολουθούν να συμβάλλουν στην εύπλοια και την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας.
Ειδικότερα, από τις 5 έως και τις 30 Αυγούστου το Εργαστήριο Δομικών Υλικών της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ, με διευθύντρια την καθηγήτρια Ιωάννα Παπαγιάννη, σε συνεργασία με τον Δήμο Ανδρου και την Ομάδα «Φάρος 8022», οργανώνει στο νησί έκθεση φωτογραφιών με πέτρινους φάρους της Ελλάδας. Όπως εξήγησε χθες στην «Κ» η κ. Βασιλική Πάχτα, διδάσκουσα στην Πολυτεχνική Σχολή, οι πέτρινοι παραδοσιακοί φάροι αποτελούνται από τον πύργο, στην άκρη του οποίου υπάρχει η λάμπα, και δίπλα βρίσκεται το «φαροσπίτι», η κατοικία του φαροφύλακα. Πλέον, ελάχιστοι φάροι είναι επανδρωμένοι ή επιτηρούμενοι από φαροφύλακες. Αντ’ αυτών υπάρχουν περίπου 2.000 φωτοσημαντήρες, ένα είδος «φανοστάτη της θάλασσας», οι οποίοι αντικατέστησαν τους παραδοσιακούς φάρους. Συνολικά, η Ελλάδα διαθέτει ένα από τα μεγαλύτερα φαρικά δίκτυα στον κόσμο.
Οι πέτρινοι φάροι αποτελούν παραδοσιακά μνημεία και γι’ αυτό είναι ιδιαίτερα δύσκολη η συντήρησή τους. Πόσο μάλλον που κατά την πρώτη τους επισκευή, μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, πολλοί έχασαν τον αρχικό τους χαρακτήρα καθώς χρησιμοποιήθηκαν «ανοίκεια» υλικά (π.χ., τσιμέντο, σκυρόδεμα). Σύμφωνα με την κ. Πάχτα, έως το 2004 δεν υπήρχε επιστημονική βάση για να γίνονται οι εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης των φάρων σύμφωνα με τις αρχές αποκατάστασης των ιστορικών μνημείων. Για τον στόχο αυτό σημαντική είναι η συμβολή των ανθρώπων της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ, οι οποίοι με τις δράσεις τους και τη μεταφερόμενη έκθεσή τους -δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Προγράμματος «EC-PHAROS – Συντήρηση, αποκατάσταση και ανάδειξη πέτρινων φάρων» και έχει παρουσιαστεί έως τώρα σε Θεσσαλονίκη, Κύπρο, Αλεξανδρούπολη, Μυτιλήνη και Πειραιά- στοχεύουν να καλλιεργήσουν το ενδιαφέρον των ντόπιων για τους φάρους. Η έκθεση αναδεικνύει επίσης τα προβλήματα που παρουσιάζουν σήμερα οι φάροι και τις προοπτικές για την αξιοποίησή τους ως μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς. Βασικό μέλημα όλων είναι ένα από τα σημαντικότερα μνημεία που δίνουν το στίγμα της Ελλάδας και την περίοπτη θέση της στην παγκόσμια ναυτική ιστορία να μην αργοσβήσει.
