Γεννήθηκε στα Τρίκαλα της Θεσσαλίας τον Οκτώβριο του 1910. Η καταγωγή του είναι από την οικογένεια Αβέρωφ του Μετσόβου. Πτυχιούχος της Νομικής και διδάκτωρ Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Λωζάνης στην Ελβετία. Το 1940 έγινε νομάρχης στην Κέρκυρα. Το 1946 εκλέχτηκε για πρώτη φορά βουλευτής Ιωαννίνων μέχρι το 1964. Διατέλεσε υπουργός Εφοδιασμού, Εθνικής Οικονομίας, Εμπορίου, Γεωργίας και Εξωτερικών. Το 1974 έγινε υπουργός Εθνικής Άμυνας ως το 1981. Το 1981 εκλέχτηκε αρχηγός του κόμματος της Νέας Δημοκρατίας και από το 1984 επίτιμος πρόεδρός της. Σημαντική ήταν η συνεισφορά του, ως Υπουργού Εξωτερικού, στη Συμφωνία Σύνδεσης Ελλάδας- ΕΟΚ το 1962, σύμφωνα με την οποία η χώρα κατέστη το πρώτο συνδεδεμένο κράτος με την κοινότητα.
Με πρωτοβουλίες του ιδρύθηκε το ίδρυμα του Βαρώνου Μιχαήλ Τοσίτσα, που λειτουργεί στην Κηφισιά. Ο ίδιος διετέλεσε πρώτος και ισόβιος πρόεδρος του ιδρύματος.
Έφερε τον κληρονομικό τίτλο του Βαρώνου…
Ομιλούσε γαλλικά, αγγλικά και ιταλικά και ήταν μόνιμος κάτοικος Κηφισιάς.
Εκπροσώπησε την Ελλάδα σε πολλές διεθνείς διασκέψεις. Τιμήθηκε με τον Μεγαλόσταυρο του Φοίνικος από τον Βασιλέα Παύλο καθώς και με ισάξιους Μεγαλόσταυρους άλλων Χωρών. Στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο υπηρέτησε σε ομάδες δολιοφθορών, ανακλήθηκε το 1941 και διορίστηκε Νομάρχης Κερκύρας. Τον Μάιο του 1941 ίδρυσε με έδρα την Λάρισα την οργάνωση Φιλική Εταιρεία,που είχε ως στόχο την καταπολέμηση των δωσίλογων Κουτσόβλαχων του Πριγκιπάτου της Πίνδου [εκκρεμεί παραπομπή]. Το 1942 συνελήφθη και μεταφέρθηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στην Ιταλία. Το 1943 δραπέτευσε και παρέμεινε στην Ιταλία επικεφαλής ελληνικής αντιστασιακής οργάνωσης. Το 1944 επιστρατεύθηκε με τον βαθμό του επίκουρου υποπλοιάρχου υπηρετώντας μέχρι το τέλος του πολέμου στην Ελληνική Στρατιωτική Αποστολή της Ρώμης.
Πέθανε στις 2 Ιανουαρίου 1990.
Η οικουμενική κυβέρνηση του Ξενοφώντα Ζολώτα, για να τον τιμήσει, πρότεινε να κηδευτεί με δημόσια δαπάνη και με τιμές εν ενεργεία Πρωθυπουργού. Όμως η οικογένειά του αφού ευχαρίστησε την κυβέρνηση, ανακοίνωσε πως επιθυμία του ήταν η λιτή και απέριττη ταφή, όπως ακριβώς ήταν και η ζωή του. Επιπλέον παρακάλεσε αντί για στεφάνια, να κατατεθούν δωρεές για αγαθοεργείς σκοπούς. Η κηδεία του Έλληνα πολιτικού έγινε την Πέμπτη 4 Ιανουαρίου 1990 στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών. Στο Μέτσοβο στήθηκε ανδριάντας του, έργο του γλύπτη Γ. Παπά.
Ήταν παντρεμένος με την Διαμαντίνα Λυκιαρδοπούλου και είχαν αποκτήσει δύο κόρες.
Δολοφονία Παναγούλη
Η Ιταλίδα δημοσιογράφος Οριάνα Φαλάτσι, που ήταν σύντροφος του Αλέξανδρου Παναγούλη, αφήνει υπόνοιες στο βιβλίο της Un Uomo ότι ο Αβέρωφ μπορεί να είχε σχέση με το θάνατο του αγαπημένου της. Σύμφωνα με τη Φαλάτσι, ο Αβέρωφ, που ήταν Υπουργός Εθνικής Άμυνας το 1974-1981, προστάτεψε πολλούς χουντικούς αξιωματικούς και μέλη της ΕΣΑ, κάνοντας μικρές και διακοσμητικές αποστρατεύσεις. Ο Παναγούλης ερευνούσε τις δραστηριότητες των πρώην βασανιστών του, όταν σκοτώθηκε σε ύποπτο αυτοκινητιστικό δυστύχημα. Η Φαλάτσι πίστευε ότι ο Αβέρωφ διαδραμάτισε σκοτεινό ρόλο στην όλη υπόθεση, και ότι είχε μεγάλο συμφέρον να σιωπήσει ο Παναγούλης.
Εκδοτικό Έργο
Από τα οικονομικά, ιστορικά και λογοτεχνικά του έργα ξεχωρίζουν :
Βαλκανική Τελωνειακή Ένωσις (1933), (Γαλλικά, α΄ βραβείο Ινστιτούτου Κάρνεγκη – Διάσκεψη Βουκουρεστίου)
Συμβολή εις την έρευνα του πληθυσμιακού προβλήματος της Ελλάδος (1939), (Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών)
Ελευθερία ή θάνατος (1945)
Η πολιτική πλευρά του Κουτσοβλαχικού Ζητήματος (1948)
Η εξωτερική πολιτική της Ελλάδος (Ιταλικά, 1960)
Μερικά κείμενα (1963)
Φωτιά και Τσεκούρι – Ελλάς 1944-1949 (Γαλλικά 1973, Χρυσό Μετάλλιο Γαλλικής Ακαδημίας, Ελληνικά 1974)
Η φωνή της Γης (1964) μυθιστόρημα (Γαλλικά Terre des Grecs, 1968, éditions Stock)
Γη της οδύνης (1966) μυθιστόρημα
Γη Δελφύς (1968)
Περιστέρια (1968)
Όταν ξεχνούσαν οι θεοί (1969)
Όταν οι θεοί ευλογούσαν (1971)
Επιστροφή στις Μυκήνες (1973) θεατρικό και άλλα.
Στο μοναστήρι του Άι Νικόλα (1973)
