Πρόσφυγες και προσφυγόπουλα, όλοι οι πρώτοι κάτοικοι της Νέας Φιλαδέλφειας με πρόσφατη μνήμη τη μεγαλύτερη τραγωδία του σύγχρονου ελληνισμού, την Μικρασιατική καταστροφή, βρήκαν την «Ιθάκη» τους στον τόπο αυτό, αφήνοντας την ανεξίτηλη σφραγίδα μιας, ουσιαστικά, πόλης της Μικρασίας.
Η Φιλαδέλφεια (τουρκικά: Alasehir, Αλάσεχιρ) είναι μια πόλη της Λυδίας, στη σημερινή Τουρκία, με μακρά και σπουδαία ιστορία. Ήταν μία από τις πρώτες πόλεις με αυτό το όνομα. 
Θεμελιώθηκε το 189 π.Χ. από τον βασιλιά Ευμένη Β’ της Περγάμου, ο οποίος της έδωσε αυτό το όνομα, αφιερώνοντάς την με αγάπη στον αδελφό και διάδοχό του Άτταλο Β’ της Περγάμου. Οι Έλληνες κάτοικοί της την εγκατέλειψαν στη Μικρασιατική καταστροφή και πολλοί από αυτούς εγκαταστάθηκαν στη Νέα Φιλαδέλφεια, στην Αττική. Η σημερινή πόλη, με το όνομα Alasehir, έχει πληθυσμό 45.000 κατοίκων. Στην Τουρκία, το όνομα της πόλης είναι σχεδόν συνώνυμο της σουλτανίνας, που παράγεται εκεί και είναι το πιο διάσημο προϊόν της. Συνδέεται σιδηροδρομικώς με τη Σμύρνη, από την οποία απέχει 105 χλμ.
Εκτός από τη Φιλαδέλφεια της Μ. Ασίας υπάρχει και η Φιλαδέλφεια της Αμερικής η οποία είναι η μεγαλύτερη πόλη στην πολιτεία Πενσυλβανία των Η.Π.Α, και η πέμπτη μεγαλύτερη πόλη των Η.Π.Α. Λέγεται επίσης ως «Φίλλυ» (Philly), και έχει το προσωνύμιο «πόλη της αδελφικής αγάπης» από την ελληνική έννοια του ονόματός της.
Τέλος, μια ακόμη πόλη με το όνομα Φιλαδέλφεια υπάρχει και στην Παλαιστίνη η οποία σήμερα ονομάζεται Αμμάν. Όταν η πόλη έπεσε σε παρακμή, περιήλθε στη κατοχή των Ασσύριων, των Περσών και στη συνέχεια των Ελλήνων. Μετά την κατάκτηση της από τον Πτολεμαίο Β’ το Φιλάδελφο (285 π.Χ.)τον Έλληνα άρχοντα της Αιγύπτου μετονομάστηκε προς τιμήν του σε Φιλαδέλφεια.
O προσφυγικός συνοικισμός της Νέας Φιλαδέλφειας κατοικήθηκε για πρώτη φορά το 1927, από Μικρασιάτες πρόσφυγες που ήταν διωγμένοι από την πυρκαγιά στα προσφυγικά των Αμπελοκήπων. Μέχρι τότε λεγόταν Ποδονίφτης, από το ομώνυμο ρέμα που τη διαρρέει και για να κρατηθεί η μνήμη «βαφτίστηκε» με το όνομα της παλιάς πατρίδας, «Νέα Φιλαδέλφεια».
Οι νέοι κάτοικοι, εγκαταστάθηκαν σε καινούργια σπίτια που χτίστηκαν εκεί όπου και τους παραχωρήθηκαν. Το χτίσιμο του συνοικισμού ξεκίνησε το 1923 βάσει σχεδίου αγγλικής κωμόπολης και ολοκληρώθηκε σε τρία χρόνια. Τα σπίτια ήταν με κεραμοσκεπές και μικρό κήπο το καθένα. Τα πρώτα χρόνια δεν υπήρχε ρεύμα, ύδρευση, σχολεία, δρόμοι, πλατείες ούτε συγκοινωνία. Μέχρι την εγκατάσταση των προσφύγων, η περιοχή ήταν καταπράσινη με αμπελώνες και ελαιώνες, πολλές μικρές αγροικίες και ένα μικρό χωριό με 120 κατοίκους…
Η Νέα Φιλαδέλφεια σήμερα, έχει προσεγμένη αρχιτεκτονική με αναπαλαιωμένα προσφυγικά στο κέντρο της πόλης και χαμηλό συντελεστή δόμησης. Μέχρι πριν λίγα χρόνια, πριν εγκαταλειφθεί πλήρως το Άλσος, ήταν ένας αληθινός παράδεισος λόγω των 480 στρεμμάτων πρασίνου. Παρ’ όλα αυτά είναι μια πόλη με πλακόστρωτα στενά δρομάκια και γεύσεις από την μικρασιατική κουλτούρα που μας ταξιδεύουν σε άλλη εποχή.
Σε αυτό το σημείο πρέπει να αναφερθεί ότι ο σφοδρός σεισμός που έπληξε την Αττική στις 7 Σεπτεμβρίου 1999 με ένταση 5,9 της κλίμακας ρίχτερ, δημιούργησε φοβερές καταστροφές στο προσφυγικό οικισμό της Νέας 
Φιλαδέλφειας. Τα περισσότερα προσφυγικά σπίτια κατέρρευσαν και ο θρήνος ήταν τεράστιος για τη οριστική απώλεια του προσφυγικού οικισμού και φυσικά μέρους της ιστορίας της πόλης μας.
Με τη θέληση και τη βούληση όμως της τότε δημοτικής αρχής (επί δημαρχίας του Παντελή Γρετζελιά) η περιοχή δεν τσιμεντοποιήθηκε. Λόγω του Προεδρικού Διατάγματος και του Γενικού Οικοδομικού Κανονισμού για την διατήρηση του οικισμού με συγκεκριμένους όρους δόμησης και μικρασιατικής αρχιτεκτονικής, στη θέση των προσφυγικών κατοικιών που είχαν καταστραφεί, χτίστηκαν σπίτια σε ίδιο ρυθμό και στυλ. Έτσι η πόλη μας διατήρησε την αισθητική της και την ιστορία της.
Η Νέα Φιλαδέλφεια είναι ένας φιλικός τόπος, γεμάτος ιστορία και ανεξίτηλες μνήμες…
Όσα χρόνια και αν περάσουν οι δρόμοι της θα ζωντανεύουν τις εικόνες της προσφυγιάς που είναι καλά ριζωμένη στις καρδιές όλων των κατοίκων της…
* Α’ δημοσίευση – Απρίλιος 2014
